De aanpak van knaagdieren: Het ABCD

Bij aantasting van knaagdieren is het essentieel om de beheersingsstrategie op tijd op te starten, en bovenal om deze vol te houden. In het ABCD van de Knaagdierbeheersing hebben we verschillende zinvolle acties voor u samengevat. U kunt het ABCD zien als een stappenplan, waarin elke stap even belangrijk is:

A van Anderen het werk laten doen

Knaagdieren hebben vele natuurlijke vijanden. Vossen, wezels, hermelijnen, buizerds, uilen, torenvalken en reigers peuzelen graag knaagdieren. Ze zijn echter niet altijd in voldoende mate aanwezig op of rond het bedrijf, omdat de leefomstandigheden niet overal ideaal zijn.

Dit is potentieel een gemiste kans. Als land- en tuinbouwer is het creëren van een aangenaam leefmilieu voor deze natuurlijke vijanden van essentieel belang voor een efficiënte aanpak van knaagdieren.

We moeten er dus naar streven om de natuurlijke vijanden naar het bedrijf te lokken. Deze zijn immers effectiever in het bestrijden van de knaagdieren en ze werken 24/7. Neem dus concrete maatregelen om natuurlijke vijanden aan te trekken en hen een aangename vestigingsplaats te bieden.

Hierbij kan gedacht worden aan het installeren van voldoende zitpalen en nestkastjes. Maar ook hagen, steenhopen en stapels hout zijn ideale schuilplaatsen voor deze natuurlijke knaagdierbestrijders. Een extra maatregel op percelen met hagelnetten bestaat erin om de netten na de pluk open te maken en op te rollen. Op deze manier verleent u roofvogels toegang tot deze percelen, waardoor deze natuurlijke vijanden u kunnen helpen in de ongediertebeheersing. 

B₁ van Beheers de omgeving

Het onder controle houden van de knaagdierenpopulatie op en rond het bedrijf is niet enkel een kwestie van efficiënte beheersingstechnieken, maar ook het preventief vermijden van een ideale leefomgeving voor het knaagdier. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de knaagdieren op uw bedrijf geen perfecte leefomstandigheden of schuilplaatsen vinden. Op deze manier zorg je ervoor dat ze zich niet op een veilige manier kunnen vestigen en vermenigvuldigen.

Concreet houdt u dus best uw zwartstrook zo proper mogelijk en vermijd u zoveel mogelijk hoge onkruidvegetatie. Daarbovenop is het ook aan te raden om uw grasbaan vooral tijdens de wintermaanden zo kort mogelijk te houden. Regelmatig schoffelen onder de bomen en een verstandig maaibeleid helpen u in grote mate om integratie van veldmuizen en woelratten te voorkomen.  Met deze maatregelen zorgt u er immers voor dat de knaagdieren zich hier niet kunnen schuilhouden voor hun natuurlijke vijanden.

B₂ van Buren te vriend houden

Idealiter gaat u als teler niet alleen de strijd aan met knaagdieren rond uw bedrijf. Het samenwerken met buren en omliggende (landbouw)bedrijven zal voor een efficiëntere en effectievere beheersing van de knaagdieren zorgen. Het geeft dus zeker een meerwaarde om de ongedierteproblematiek op een grotere geografische schaal aan te pakken dan enkel uw eigen bedrijf. Regionale samenwerking zorgt voor een hoger beheersingseffect en zorgt er daarenboven voor dat herimmigratie makkelijker voorkomen kan worden.

C van Cyclus herkennen

Zowel bij veldmuizen als bij woelratten kent men meerjarige vermeerderingscycli van rond de 5-7 jaar. Afhankelijk van de omgeving zal zich een piek- of een klokvormige populatie-opbouw vormen. In een omgeving die gunstig is voor natuurlijke vijanden, is die eerder klokvormig. In een landschap zonder schuilplekken zal die sneller en tot een veel hoger aantal oplopen. Door een samenspel van diverse factoren, zoals een gebrek aan een gunstige habitat, gebrek aan voedsel, oplopende ziektedruk, concurrentie, etc., zal de populatie uiteindelijk ineenstorten of geleidelijk afnemen.

Bestrijd de knaagdieren aan het begin van de cyclus, als de populatie nog laag is. Grijp dus vroeg genoeg in vooraleer de populatie in uw boomgaard oploopt en schade veroorzaakt.

De knaagdierbeheersing is het meest effectief tussen herfst en vroege voorjaar. In deze periode planten de knaagdieren zich niet voort. Maar idealiter is knaagdierbestrijding een thema waar u het hele jaar aandacht aan schenkt.

In een regio waar een piekvormige populatie-opbouw uit het verleden bekend of vanuit de omgeving te verwachten is, is het van belang om zeer vroeg met de knaagdierbeheersing te starten. Indien u hier te laat start, hebben beheersingsmaatregelen amper een meerwaarde, aangezien de populatie bij deze vorm van opbouw ook zeer snel zal afnemen. Dit gaat dan echter altijd ten koste van de geleden schade.

Bij een klokvormige populatie-opbouw, is het ook zeker van belang om tijdig de knaagdieren te bestrijden. In tegenstelling tot de piekvormige cyclus, gaat deze populatie namelijk niet snel vanzelf verdwijnen. Het aantal knaagdieren zal pas geleidelijk aan afnemen, waardoor er een langere periode kans op schade is.

D van Directe beheersing

Naast preventieve methodes, zoals beschreven onder stappen A en B, zijn er ook mogelijkheden qua directe knaagdierbeheersing in het veld.

Rodenticiden

Het gebruik van rodenticiden is de laatste jaren zeer sterk gereduceerd, en de verwachting is dat het gebruik in de toekomst steeds verder gelimiteerd zal worden. Per 1 januari 2023 is het huidige KBA-systeem sterk aangepast. De KBA en KBA-GA hebben hun geldigheid verloren en zijn vervangen door IPM KBA. Meer informatie vindt u op de website van Bureau Erkenningen. Geïntegreerde plaagdierbeheersing op het eigen agrarische bedrijf betekent het toepassen van IPM regels (lees meer op: KPMB/IPM-Knaagdierbeheersing).

Wanneer toepassing van rodenticiden noodzakelijk blijkt, is het vakbekwaamheidsbewijs IPM-KBA vereist. Dit bewijs is te verkrijgen door het examen IPM-KBA succesvol te behalen. Het vakbekwaamheidsbewijs IPM-KBA is 5 jaar geldig en is te vernieuwen door het volgen van twee kennisbijeenkomsten. 

Verder dient het bedrijf gecertificeerd te zijn. Bedrijfscertificering dient te worden aangevraagd via het Keurmerk Plaagdier Management Bedrijven. Een bedrijfscertificering betekent een initiële audit plus een jaarlijkse bedrijfsaudit.

Alleen rodenticiden met een toelating afgegeven door het Ctgb mogen worden toepast. Momenteel zijn er alleen rodenticiden toegelaten voor gebruik in bedrijfsgebouwen en rondom deze gebouwen op het erf. Het blijft mogelijk om gebruik te maken van een professionele, gekwalificeerde ongediertebestrijder.

Voordelen van mechanische vallen 

Mechanische vallen hebben verschillende voordelen ten opzichte van de chemische beheersingsmethoden:

1. Gifvrije beheersingstrategieën: onschadelijk voor mens en milieu:

• Vermindering dierenleed: de vallen zorgen voor een snelle dood van de knaagdieren. Dit in tegenstelling tot het gebruik van rodenticiden, waar de dood pas na enkele uren/dagen plaatsvindt na voldoende inname van gifstoffen. Rodenticiden zijn bloedverdunners; ze veroorzaken een langzame en pijnlijke dood.
• Geen resistentiegevaar
• Geen risico op doorvergiftiging naar natuurlijke vijanden en andere dieren, die vergiftigde dieren eten, of onvoorziene vergiftiging van kinderen en huisdieren.

2. Geen vergunning of opleiding nodig

• Mechanische vallen kunnen vrij flexibel worden toegepast, zonder opleiding voor personeel. Er is geen externe partij nodig om de maatregelen uit te voeren.

3. Duurzaamheid

• Een goede mechanische val is sterk en duurzaam en gaat vele jaren mee.

4. Vangstcontrole

• Met vallen kunt u zeer gemakkelijk meten hoeveel knaagdieren u reeds gevangen hebt. Een knaagdierbeheersingsstrategie zou altijd als doel moeten hebben de gehele kolonie uit te roeien, niet alleen te verzwakken. Omdat de knaagdieren in familieverband leven en er daardoor exponentiele groei van de populatie plaatsvindt, is het van belang de kolonie 100% uit te roeien, anders wordt deze slechts tijdelijk verzwakt. Bij mechanische vallen is de omvang van de populatie beter in te schatten en is men zich bewust van wat er in het veld afspeelt. Zo houdt u zicht op het bestrijdingseffect.